DISKWALIPIKASYON HAN AN WARAY PARTYLIST GINHIHINGITA HAN MGA PARAG-UMA HA SINIRANGAN BISAYAS!

TACLOBAN CITY – Kinahanglan igdiskwalipikar na an An Waray Partylist tungod kay ha siyam hini ka tuig nga pagserbe komo partylist, waray hini kabaton an mga signipikante nga problema ilabi na ha sektor han mga parag-uma sugad ha problema ha tuna, hiluagan nga militarisasyon ngan grabe nga kakablasan ngan kagutom.

“Bisan an nalingkod komo mga representante han An Waray Partylist (AWP) nga hi Congressman Benedict Montejo diri maikokonsidera nga tikang ha marginalized sector tungod kay usa an ira pamilya nga riko ha Leyte sugad nala an pananag-iya nira han Hotel Alejandro ngan hi Congressman Bem Noel, an iya asawa in usa liwat nga Kongresista ha National Capital Region ngan yana liwat kumandidato hi Noel komo Mayor ha syudad han Tacloban,” paghayag ni Nestor Lebico, Secretary-General han Samahan han Gudti nga Parag-uma ha Sinirangan Bisayas o SAGUPA-SB.

Imbes nga suportahan an tinuod nga ungara han mga parag-uma sugad han pagsasabalaud han GARB o Genuine Agrarian Reform Bill, yana nga adlaw igpaparayaw na liwat hini an kinada tuig nga Oktuba Feast para kuno pag-undong han produkto tikang ha lubi pero ha esensya pan-ekoturismo la diri pa pagbulig para magkaada hin hataas nga presyo han lubi o magin istable an presyo hini.

“Puros la pan photo-ops an ginhihimo kuno nga bulig han An Waray. Ha luyo hini nga ira mga panpa-pogi, puros la pantapal nga solusyon an ira mga programa. Sanglit, kaangayan na nga igdiskwalipikar An Waray Partylist hiunong kay an iya mga representante diri tikang ha marginalized sectors ngan inutil ini ha pagbatunon an ungara han iya tinuod nga Boss kunta,” pagtatapos ni Lebico.###

ADLAW HAN PAGKAON GINTAPO HIN USA NGA LIGHTNING-RALLY HAN MGA PARAG-UMA!

TACLOBAN CITY – Gintapo pinaagi hin usa nga lightning-rali an Adlaw han Pagkaon kakulop banda ala-sinko han kulop ha Mercury Drug Store Rizal Avenue. Gintambungan ini hin mga lider-parag-uma tikang ha iba-iba nga probinsya ha Sinirangan Bisayas.

“Kadungan han pagselebrar han Bulan han Parag-uma, ginpasamwak namon ha katawhan nga grabe yana an inaabat nga kagutom han amon ranggo. Haros waray na kaunon an amon mga pamilya tungod han hamubo nga presyo han produkto ha uma, pangagaw han tuna nga ginkukultibar ngan hiluagan nga panalapas han tawhanon nga katungod,” pahayag ni Nestor Lebico, Secretary-General han Samahan han Gudti nga Parag-uma ha Sinirangan Bisayas o SAGUPA-SB.

Nagin sentral nga panawagan han nasabi nga aktibidad an pagbabasura han CARPER ngan pagsabalaud han GARB o Genuine Agrarian Reform Bill (House Bill 374). Kadungan liwat nga gindemanda han mga parag-uma an tuna ngan hustisya para han mga parag-uma ha Brgy. Suhe, Tacloban City. Ugsa han nasabi nga aktibidad, bumisita ha iba-iba nga ahensya han gobyerno sugad han Department of Agriculture (DA 8) ngan Philippine Coconut Authority (PCA 8) an mga lider-parag-uma para makipagsaru-saruay han mga programa han gobyerno para ha pagpauswag han pag-uma.

“Angay nga seryoso tagdon han gobyerno ni Noynoy Aquino nga diri la pantapal nga solusyon sugad han 4Ps an amon ginkikinahanglan kundi an magtatalwas ha amon tikang ha kakurian ngan kagutom. An pagkaada hin tuna ha kada parag-uma an maiha na nga amon hingyap nga iginlilikaw ha amon tikang pa han iya nanay nga hi dati Corazon Aquino. Tinuod nga reporma ha tuna, igpatuman na!” pagtatapos ni Lebico.###

P56.5 BILYON NGA COCO LEVY FUND, IPANHATAG HA MGA PARAG-UMA HA LUBI DIRI HA KAMOT HAN GOBYERNO!

Tacloban City – An maiha na nga panawagan han gudti nga mga parag-uma ha lubi dida pa han tuig 2009 nga ipanhatag na an Coco Levy Fund yana mayda kalamragan na han ighatag han San Miguel Corporation (SMC) an balor P56.5 bilyon nga pondo han lubi tikang hini nga kompanya nga pananag-iya ni Danding Cojuangco.

“Kadaugan ini yana han sektor han mga parag-uma an paghatag han SMC han coco levy fund pero nababaraka kami nga imbes ikadto ha mga parag-uma ha lubi an pag-administrar hini nga pondo ginkadto lugod ha Aquino nga gobyerno nga dako an posibilidad nga ma-korap ngan makawat an nasabi nga kwarta,” pahayag ni Nestor Lebico, Secretary-General han Samahan han Gudti nga Parag-uma ha Sinirangan Bisayas o SAGUPA-SB.

Ha orihinal, 27% an gindedemanda nga share han mga parag-uma ha lubi pero iginkada la ini ha 24% basar han desisyon han Korte Suprema. Kaupod hini nga demanda nga dapat an naeksiher nga presyo ha merkado han share amo an sundon nga kon diin dida han Nobyembre 30, 2010 an presyo hini nakada ha P120.00 diri an yana nga ginbasaran nga tag P75.00 la. Ha Sinirangan Bisayas mayda nakarehistro nga 1.3 milyon nga mga parag-uma ha lubi nga makaka-benipisyo hini nga pondo.

“Panawagan yana nga direkta nga ipanhatag an pondo han coco levy ha mga gudti nga mga parag-uma ha lubi.Yana an tama nga panahon para maka-benipisyo naman kami han kwarta nga pirit ginkuha ha amon pagbabaligya han kopra,” pagtatapos ni Lebico.###

ARABA HA SELEBRASYON HAN BULAN HAN MGA PARAG-UMA – TUNA PARA HAN NAGKUKULTIBAR HAN TUNA!

TACLOBAN CITY – Nan-aaraba an sektor han mga parag-uma nga imbes malipayon kunta hira yana bulan han Oktubre komo Bulan han mga Parag-uma pero pulong nga nagawas ha ira mga baba an hingyap nira nga magkaada na tuna an kada parag-uma nga nagkukultibar han tuna.

“Nasikal ha amon nga im-im an pagluwas hin ngaran nga selebrasyon yana nga bulan tungod kay waray angay igselebrar tungod hasta ngada yana waray la gihapon kabatunan an amon ungara nga magkaada tuna an mga parag-uma,” pahayag ni Nestor Lebico, Secretary-General han Samahan han Gudti nga Parag-uma ha Sinirangan Bisayas o SAGUPA-SB.

An datos tkang mismo han gobyerno an magyayakan kon ano yana an kahimtang han mga parag-uma. Mas humitaas insidente han kakurian nga naabot 41.4%, dumamo an malnourish ha mga kabataan nga naabot hin 21.54%, humabubo naman an kita han mga parag-uma ha humay nga aada nala ha Php21.30 ngan Php4.00 naman ha mga parag-uma ha lubi. Ini ngatanan mas gindugngan pa an kabug-at nga gin-aabaga han mga parag-uma tungod presente nga nahitatabo – an grabe nga militarisasyon ha kabaryuhan pinaagi han Oplan Bayanihan. Samwak an pangastigo, panunog han propyedad, panarhog, panmatay ngan pagtalapas ha kababayen-an nga an mayda binuhatan mga military ilarom han 8th Infantry Division.

“Ano pa an amon igseselebrar ha sugad hini nga sitwasyon? Pero ini nga ginkakahitapo namon nga mga problema diri ini an magpapaluya ngan magpapahunong ha amon mga iginpapakigbisog. An pagselebrar namon han amon bulan, igseselebrar namon pinaagi han mas pagpakusog han amon ranggo ngan mas pagpadig-on ha kalugaringon tubtob nga makab-ot namon an amon mga hingyap, “ pagtatapos ni Lebico.###

TUNA ngan HUSTISYA para ha mga PARAG-UMA!
CARPER, IBASURA, GARB, IGSABALAUD!
OPLAN BAYANIHAN, PAKURI ha mga PARAG-UMA, PAKYASON!
IGSALIKWAY ngan ATUHAN an PASISTA, PAPET, PAKURI nga REHIMEN US-AQUINO II!

OKTUBRE – BULAN HAN PARAG-UMA: MGA ARABA HA BUTNGA HAN KAPYESTAHAN

PRESS STATEMENT

Ginseselebrar an bug-os nga bulan han Oktubre han sektor han parag-uma komo Bulan han Parag-uma. Imbes nga magrarayhak ngan hura ha pagkaon an lamesa han mga parag-uma tarehas ini an kahimtang yana. Kulang ngan haros waray kaunon an mga pamilya han parag-uma tungod han magkaduru-dilain nga naging ulang para ha pagpalambo han ira pag-uma.

Maul-ol dumdumon nga yana nga Oktubre pyesta kunta ha kada balay han mga parag-uma pero puros araba an mahibabatian ha mga im-im nira. Gin-agaw ngan ginkuha an tuna nga gin-uuma, kulang an pagkaon nga igindurot ha kada pamilya, waray kita an bursa ngan dunganan pa han grabe nga panalapas han tawhanon nga katungod. Hain pa ba pakakadto? Mayda ba pagpapaibhan pa?

Ambisyoso nga ginpahayag han gobyerno pinaagi han Department of Agrarian Reform Office (DAR 8) nga ha tuig 2014 waray na agaron maytuna nga magtatag-iya lahos hin 5 ka ektarya dinhe ha rehiyon 8. Pero ha yana pala ngani nagpapabilin nga diri masolbar-solbar an problema ha tuna ha Leyte Saba Basin nga naglalangkob hin 429 ka ektarya sakob hin 144 nga farmer beneficiaries (FBs). Tungod poderoso an kabangga nga agaron maytuna ha ngaran ni Atty. Cheng Veloso, bisan an opisyales han DAR 8 ginlalangan-langan ngan ginsasamok an pagbalik utro han tuna nga gin-agaw ni Veloso. An mga parag-uma ha Brgy. San Agustin, Palo, Leyte nga klaro na an kadaugan pabor han pananag-iya han tuna pero hasta ngada yana aada la gihap ha mga kamot han Margallo an tuna nga 8.2 ektarya. Nakabinbin ha Court of Appeals an kaso ngan waray tatagara han gobyerno para umunhan an kaso. An pinakalandaw yana nga pakigbisog ha tuna an CALI Realty Corporation ha pagdumara ni Dr. Camilo Enriquez Jr. Tungod han pagdig-on han mga parag-uma para hin makatadungan nga kompensasyon, nagpapabilin nga nakikigbisog an mga parag-uma ha Suhe, Tacloban City apisar han sunud-sunod nga harassment tikang ha goons ni Enriquez ngan an pinaka-urhe nga panhitabo an pagpusila han balay han usa nga lider-parag-uma han NAPSE. Bisan an tuna nga klarado nga naidaog tungod han pagkaurosa han mga parag-uma sugad han MAIC (Margarita Agro-Industrial Corporation) ha San Isidro, Leyte, aada yana ha tarhog nga ha unina poyde makuha utro an tuna nga ira gintitikad nga maabot 704 ektarya tungod han kapabayaan han gobyerno nga mai-award an tuna ngadto han mga potensyal nga benepisyaryo.

Nagpapabilin an makuri nga kahimtang han mga parag-uma ha rehiyon tungod han peke ngan kontra-parag-uma nga balaud ha tuna han gobyerno – an CARPER (Comprehensive Agrarian Reform Program Extension with Reforms). Landaw han mga kaso ilarom han CARPER an kanselasyon han CLOAs ngan mas pagpabor han voluntary offer to sell (VOS) nga naghahatag hin wada nga makagpatakas hin karuyag nga presyo an mga agaron maytuna.

Damo na ngani an waray tuna, nasamok pa an mapanhibang nga mina ha mga kaumhan ngan surok pakabuhian ngan pagkaon. Basar ha datos han Mines and Geosciences Bureau 8 (MGB 8) dida han Pebrero 2012, 507,746.4729 ektarya o 24% an mayda mining tenements (aprubado ngan may aplikasyon) tikang ha kabug-usan nga kahiluag han tuna ha rehiyon. Ha MacArthur, Leyte porlomenos 187 ka ektarya nga irigado nga hagna an nahibang han pagmina han black sand o magnetite han Nicua Mining Corporation. Bag-o pala liwat gin-aprubahan han MGB 8 an 22 nga MPSA (Mineral Production Sharing Agreement) ha Sinirangan Bisayas. Dugang na liwat ini nga maghihibang han agrikultural nga katunaan nga potensyal pag-umhan kunta.

Mahitungod han samwak nga kawaray tuna ha ranggo han mga parag-uma ngan pagbalyo-gamit han tuna (land use conversion), nagtitikahamubo an kita han parag-uma. Pananglitan, dida han syahan nga semestre han tuig 2006, an usa nga parag-uma ha humay ha Brgy. San Agustin, Palo, Leyte nakita pa hin Php25.55 kada adlaw pero yana nga Pebrero 2012 nakita nala ini hin Php21.30 kada adlaw. An saop ha lubi may ada la Php 340.00 nga kita kada 3 ka bulan o 4.00 kada adlaw. Basar han ginpagawas nga datos han gobyerno, an usa nga pamilya ha Eastern Visayas kinahanglan maka-income hin Php 4,869.00 para makapalit han batakan nga papliton ngan Php 7,017.00 para maka-alinggawas ha kapobrehan.

An Sinirangan Bisayas aada ha ika-lima ha pinaka-pobre nga rehiyon ha bug-os nga nasud nga kon diin an Eastern Samar an pinaka-pobre nga probinsya (45.8%) ngan an Silvino Lobos, Northern Samar an pinaka-kablas nga bungto (65%) ha aton dapit. Humitaas naman an insidente han kakurian tikang ha 39% han 2006 ngadto ha 41.4% han 2009 nga mas hitaas han insidente han kakurian han nasyunal nga 26.5%. Mas humitaas pa ini yana mahitungod han pagtikahitaas han implasyon, pagtikahamubo han balor han peso, pagtikahitaas han presyo han batakan nga mga papliton samtang waray umento ha kita han mga parag-uma. Ha bug-os nga Visayas, umabot na ha 17.3% an nagugutom o 670,000 ka pamilya kun diin sigurado kita kaudgan hini an mga parag-uma.

Humitaas gihap an malnutrisyon ha mga kabataan. Usa an Eastern Visayas nga nahirekord nga may pinakahitaas nga porsyento han malnourish nga kabataan ubos ha 5 anyos subay ha 2011 Operation Timbang nga ginhimo han mga LGU. Man ngani upat nga probinsya han rehiyon an nahiapi ha nanguna nga napulo nga tantos han malnutrisyon. Nanguna an probinsya han Samar ha bug-os nga nasud nga mayda 21.54% nga malnourish nga kabataan, nag-ikaupat an Northern Samar ha 19.08%, ika-unom an Leyte nga mayda 15.75% ngan ika-napulo an Biliran nga mayda 13.11%.

Makuri na ngani an kabutangan yana han mga parag-uma ngan kulang an suporta-subsidyo tikang ha gobyerno ha agrikultura rason han ira kakurian ngan kagutom gintatalumpigos pa an ira katungod ha mahimyang nga pag-ukoy ngan pagpakabuhi. Han yana la nga bulan han Hulyo 2012, sunud-sunod an pangabuso ha mga parag-uma ha Motiong, Paranas, San Jose de Buan, Calbiga ha Samar pati ha Gamay, Las Navas ha Northern Samar. Bisan ha Leyte partikular ha Carigara, Jaro ngan Burauen samwak an pangabuso. Kaudgan hini nga mga kaso amo an panunog, pangastigo, panhadlok ngan panalapas ha kababayen-an. Mayda gihap 11 nga detinido-politikal tikang ha sektor han parag-uma nga kun diin kaupod na hira Dario Tomada nga Founding Secretary-General han SAGUPA-SB ngan hi Oscar Belleza nga dati Bise-Tsirman han ALMARYU nga 2 na ka tuig nga preso mahitungod han hinimu-himo nga kaso han murder ha Inopacan, Leyte.

Waray pamatii ni PNoy an mga araba han iya Boss sanglit mismo an mga parag-uma makakagsumat nga yana nga Oktubre, ha pagselebrar han kapyestahan han mga parag-uma nag-Noynoying hi Noynoy Aquino para hin usa nga marayhak nga saru-saruay kunta han mga pamilya nga nagpapakaon han nasud.

Sanglit panawagan han mga parag-uma an No to Land Grabbing, No to Pekeng CARPER ng Pekeng Pangulo, No to militarization, No to Mining ngan Yes to Genuine Agrarian Reform Bill (GARB), Yes to Sustainable Agriculture, Yes to subsidy to agriculture partikular ha organic farming.###